Co to jest skok rozwojowy? Niektórzy rodzice bardzo dobrze znają ten termin, inni nigdy o nim nie słyszeli. Skok rozwojowy jest okresem intensywnego rozwoju mózgu dziecka, w którym następuje gwałtowna zmiana w ośrodkowym układzie nerwowym dziecka. Niemowlę zaczyna intensywnie odbierać dochodzące do niego bodźce, coraz lepiej i wyraźniej postrzega najbliższe otoczenie. Wszystkie dzieci przez pierwszy rok życia przechodzą 7 skoków rozwojowych. W zależności stopnia wrażliwości oraz neurotyczności dziecka – dla jednych będzie to trudny okres, dla innych niewiele różniący się od codzienności.

Skok rozwojowy

Mózg oraz układ nerwowy niemowlęcia intensywnie się rozwijają i kształtują. Zmiany, które zachodzą w OUN mogą objawiać się u dziecka ogólnym niepokojem, rozdrażnieniem i związaną z nim zwiększoną płaczliwością, pogorszeniem jakości snu, zwiększeniem ilości nocnych pobudek. Świadomość występowania skoków rozwojowych u dziecka pomaga rozumieć skoki rozwojowe, jako naturalny etap rozwoju. Rodzice mogą lepiej rozumieć zachowania dziecka, odczytywać wysyłane przez nie sygnały i próbować zaspokajać potrzeby, które intensywnie dają o sobie znać. W okresie skoku rozwojowego najczęściej dzieciom dokuczają niezaspokojone potrzeby bliskości, bezpieczeństwa, spokoju, odpoczynku, jasności. Pomagają – jak zawsze – empatia i upływa czasu.

Zachowania towarzyszące skokowi rozwojowemu

Dziecko przed skokiem rozwojowym może (choć nie musi):

• być marudne,
• być płaczliwe,
• mieć problemy ze snem,
• mieć zmniejszony apetyt albo nie mieć go wcale,
• być rozdrażnione lub nad wyraz spokojne,
• chcieć być ciągle na rękach,
• przejawiać zachowywania regresywne  (traci nabytą wcześniej umiejętność).

Jak przebiega skok rozwojowy?

Pierwszy skok rozwojowy trwa około tygodnia, każdy kolejny jest coraz dłuższy. Wszystkie dzieci przechodzą skoki rozwojowe, nie wszystkie jednak w tym samym czasie i z takimi samymi objawami. Dzieci urodzone np. w 42 tygodniu ciąży przechodzą swój skok rozwojowy 2 tygodnie wcześniej, niż dzieci urodzone w 40 tygodniu ciąży. Odpowiednio dzieci urodzone wcześniej przechodzą skok rozwojowy później. Bezpośrednio jest to związane z rozwojem mózgu dziecka. Rozwój dziecka jest indywidualny, każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie. Poniższa rozpiska okresów skoków rozwojowych powinna być dla was orientacyjna.

Okresy skoków rozwojowych

1 skok – WRAŻENIA

5 tydzień – 2 miesiąc

Pierwszy skok zaczyna się około 5 tygodnia życia. Zmysły dziecka się wyostrzają. Maluszek może nerwowo reagować na głośne dźwięki.

To co najlepsze możecie dać dziecku w tym okresie to: spokój oraz ograniczenie nadmiaru bodźców.

Nowe umiejętności:

• uważne patrzenie oraz słuchanie,
• większa świadomość zapachu oraz dotyku (rozpoznawanie mamy),
• pierwsze łzy,
• pierwszy uśmiech,
• układ pokarmowy funkcjonuje coraz lepiej (dziecku rzadziej się ulewa oraz odbija).

2 skok – WZORCE

7-9 tygodni – 2 miesiąc

Dziecko zaczyna zauważać powtarzające się wzorce: po kąpieli sen, przy takim ułożeniu ciała jest karmienie… Niemowlę powoli zaczyna kontrolować ruchy swojego ciała.

To co najlepsze możecie dać dziecku w tym okresie to: rutyna dnia oraz powtarzające się rytuały.

Nowe umiejętności:

• podnoszenie głowy,
• kopanie nóżkami i machanie rączkami,
• dotykanie przedmiotów,
• łapanie przedmiotów,
• trzymanie przedmiotu,
• patrzenie na ludzi wokół,
• przyglądanie się twarzom,
• patrzenie na przedmioty, które się świecą,
• wydawanie krótkich dźwięków i słuchanie siebie samego.

3 skok – NIUANSE

11-12 tygodni – 3 miesiąc

Dziecko zaczyna widzieć detale oraz różnice, rozumie, że mają one swoje znaczenie, np. podniesiony głos mamy jest inny od tego który dziecko zazwyczaj słyszy.

To co najlepsze możecie dać dziecku w tym okresie to: stymulowanie malucha poprzez mówienie do niego, proponowanie do zabawy przedmiotów o rozmaitej fakturze, ale dbanie również o to, żeby jak najmniej było wokół dziecka napięć i gwałtownych zdarzeń.

Nowe umiejętności:

• koordynacja ruchów oczu i głowy śledząc ruch przedmiotu czy osoby,
• podnoszenie się do pozycji siedzącej trzymając się dłoni opiekuna,
• odpychanie się obiema nóżkami leżąc w foteliku lub na kocu,
• łapanie przedmiotów obiema rączkami,
• wkładanie wszystkiego do buzi,
• oglądanie i bawienie się rączkami,
• piszczenie, głużenie, krzyczenie,
• robienie bąbli ze śliny,
• dziecko wyraźne daje do zrozumienia, gdy jest znudzone.

4 skok – WYDARZENIA

14-19 tygodni – 4 miesiąc

Dziecko zaczyna powoli rozumieć, że z jednych rzeczy wynikają inne. Umie już przewidzieć następujące po sobie wydarzenia, np. że potrząsanie grzechotką powoduje wydobycie dźwięku.

To co najlepsze możecie dać dziecku w tym okresie to: wspólną zabawę, polegającą na zasłanianiu i odkrywaniu zabawek, pokazywaniu jak coś się łączy, jak za dotknięciem uruchamia się i przestaje działać.

Nowe umiejętności:

• przekręcanie się z pleców na brzuch lub odwrotnie,
• próby raczkowania,
• podpieranie się na rękach i unoszenie tułowia,
• ruszanie ustami i wystawianie języka,
• branie przedmiotu do jednej reki i przekładanie go do drugiej,
• wkładanie rzeczy, ręki mamy/taty do buzi, żeby je zbadać, ugryźć,
• próby uderzania zabawkami o stół,
• zrzucanie świadome zabawki na podłogę,
• szukanie rodziców,
• reagowanie na odbicie w lustrze radością lub strachem,
• reagowanie na własne imię,
• rozumienie słowa,
• wymawianie nowych dźwięków,
• używanie spółgłosek,
• wyciąganie rąk, by być podniesionym do góry,
• cmokanie ustami na głód,
• odpychanie butelki/piersi przy uczuciu sytości.

5 skok – RELACJE

22-26 tygodniu – 6 miesiąc

Dziecko zaczyna dostrzegać związki międzyludzkie. Nie uśmiecha się już do wszystkich, rozróżnia ludzi obcych od bliskich. Niemowlę może reagować lękiem na zniknięcie rodziców. Zauważa fizyczną odległość pomiędzy ludźmi oraz przedmiotami. Dziecko zaczyna coraz lepiej koordynować swoje ruchy.

Nowe umiejętności:

• samodzielne siadanie,
• chwytanie małych przedmiotów za pomocą palca wskazującego i kciuka,
• uderzanie dwoma przedmiotami o siebie trzymając je w obu dłoniach,
• wyjmowanie zabawki ze skrzynki i wkładanie jej z powrotem,
• przenoszenie wzroku z jednego obrazka na drugi w książce z obrazkami,
• obserwowanie ruchu osoby, która się inaczej zachowuje,
• patrzenie uważne na szczegóły np. na metkę przyszytą do misia,
• naśladowanie machania rączką na pożegnanie,
• protestowanie, gdy mama lub tata wychodzi.

6 skok – KATEGORIE

33-37 tygodni – 8-9 miesiąc

Niektórzy badacze uważają, że w tym okresie zaczyna u dzieci rozwijać się inteligencja. Dziecko zaczyna dzielić świat według kategorii: wie, że pies, to nie tylko nasz własny, ale też pies sąsiadów i na obrazku. Sposób myślenia niemowlęcia zaczyna być podobny do myślenia dorosłych.

To co najlepsze możecie dać dziecku w tym okresie to: wspólne oglądanie książeczek oraz zabawę, w czasie której dziecko coraz częściej samo wykazuje inicjatywę.

Nowe umiejętności:

• pokazywanie i rozpoznawanie kształtów,
• pokazywanie, że coś jest zabawne,
• pocieszanie/przytulanie swoich zabawek,
• robienie min do własnego odbicia w lustrze,
• zazdrość, gdy mama lub tata przytulają inne dziecko
• przejmowanie inicjatywy zabawy.

7 skok – SEKWENCJE

41-48 tygodni – 10-12 miesiąc

Dziecko zaczyna tworzyć sekwencje za pomocą swoich zmysłów. Już nie tylko burzy wieżę z klocków, ale zaczyna ją również pomału budować. Niemowlę zaczyna zdawać sobie sprawę z następstw przyczynowo-skutkowych – rozumie, że posadzenie w krzesełku łączy się z porą posiłku.

Nowe umiejętności:

• wskazywanie na rzeczy i prośba o nazwanie ich,
• mówienie ”nie”,
• udawanie głosów zwierzątek,
• znajomość dopasowywania kształtów (okrągły klocek do okrągłej dziury),
• próby rysowanie na papierze,
• pierwsze kroki przy meblach,
• znajdowanie czegoś do wspinania, przy chęci dostania się gdzieś,
• schodzenie tyłem z kanapy czy schodów,
• próby celowania przy rzucie piłką,
• okazywanie chęci do zabawy,
• szukanie przedmiotu, który ukryliśmy,
• samodzielne ukrywanie przedmiotu, czekanie i śmianie się, gdy go znajdziemy,
• dawanie posmakować tego, co samo je.

W pierwszym roku życia niemowlę przechodzi przez 7 skoków rozwojowych. Kolejne lata będą przebiegać również w towarzystwie skoków rozwojowych, z tym że mniej licznych i dłuższych. Raz na jakiś czas skok rozwojowy zaburza okres równowagi. Progres poprzedza regres. Taką spiralną drogą malec zmierza do dorosłości. Te trudne okresy w życiu dziecka mylnie bywają nazywane buntem. Zamiast czekać, aż miną warto wspierać dziecko w rozwoju i cieszyć się z każdej nowo nabytej umiejętności, dając dziecku pełną akceptację i zrozumienie.

Chcesz skonsultować rozwój dziecka, a może potrzebujesz wsparcia w zakresie rodzicielstwa?