Być może na swej drodze spotkaliście (a może dopiero spotkacie) rodziców, którzy będą przekonywać was do świetności instytucji żłobka, jako placówki sprawującej opiekę zastępczą nad dzieckiem. Żłobek nie jest i nigdy nie będzie formą opieki, którą będę rekomendować rodzicom niemowląt i małych dzieci.  Dziecko najlepiej rozwija się przy bliskich mu osobach. Przez pierwsze trzy lata życia potrzebuje bezpiecznego przywiązania do matki lub innej niezmiennej osoby, które gwarantuje mu prawidłowy rozwój emocjonalny, społeczny oraz umysłowy – w związku z interakcją pomiędzy przywiązaniem a kształtowaniem się mózgu.

Prof. Irena Namysłowska, Krajowy Konsultant ds. Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, w swej opinii na temat żłobków napisała:

(…) Nawet najlepszy żłobek, dobrze wyposażony i zatrudniający wykształcony i zaangażowany personel, nie jest w stanie zastąpić zindywidualizowanej relacji rodzic-dziecko w bezpiecznym, stałym otoczeniu domowym, a nie instytucjonalnym. Wyniki badań wskazują, że zaburzenie więzi dziecko-rodzic mogą być prekursorem wystąpienia zaburzeń emocjonalnych i psychicznych w okresie dziecięcym, dorastania i w okresie dorosłości. (…). Co więcej, tak wczesne umieszczanie niemowlęcia w żłobku grozi przedwczesnym kontaktem z chorobami, także zakaźnymi, a więc wiąże się z potencjalnie większymi nakładami na opiekę medyczną (…).

Czemu rodzice decyduje się na posłanie dziecka do żłobka?

Zastanawiacie się, czemu rodzice w świetle powyższych informacji decydują się na posłanie dziecka do żłobka? Śmiem przypuszczać, że zapisanie dziecka do żłobka wynika z nieznajomości teorii przywiązania oraz niewiedzy rodziców o skutkach przedwczesnej separacji dziecka z matką, w skrócie jest bezpośrednio związane z nieświadomością rodziców.

John Bowlby w Anglii oraz Rene Spitz i inni badacze w USA zaobserwowali, że odseparowanie dzieci w wieku poniżej trzech lat powoduje doznanie głębokiego stresu i deprywacji. Niemowlęta pod opieką instytucjonalną – pozbawione opieki matki lub innego wyłącznego opiekuna, przy jednoczesnym zapewnieniu podstawowych potrzeb, jak jedzenie, higiena, opieka medyczna – zaczynały się cofać w rozwoju, wykazywać oznaki głębokiego cierpienia, traciły na wadze, a nawet umierały. Bowlby odkrył, że wszystkie wyższe żywe istoty mają ewolucyjnie wkodowany, biologiczny mechanizm przywiązania, który ma im zagwarantować przeżycie i dotrwanie do dorosłości.

Maleńkie dzieci oddawane pod opiekę instytucjonalną nie przyzwyczajają się do braku matki i zastępczej formy opieki, ale na skutek okoliczności i stresu wypierają pewne potrzeby – przestają jeść, a nawet wymiotują, mają problemy ze snem, stają się apatyczne i bardzo często chorują – zaburzenie poczucia bezpieczeństwa poprzez odosobnienie od matki uderza we wszystkie systemy biologiczne dziecka.

Alice Miller (światowej sławy specjalistka od traumy wczesnodziecięcej) podczas konferencji „Jak kochać dziecko – nowe odkrycia psychologii”  powiedziała:

Wiadomo dziś, że mózg ludzki w momencie narodzin nie jest jeszcze w pełni ukształtowany. Zdolności umysłowe jakie osiąga człowiek, zależne są od doświadczeń pierwszych trzech lat jego życia. Badania nad zaniedbanymi i maltretowanymi dziećmi rumuńskimi ujawniły poważne uszkodzenia pewnych części mózgu, które powodowały emocjonalne i intelektualne niedomogi w późniejszym życiu.

Mózg jest jedynym systemem w organizmie, który po ustaniu traumy nie wraca do swojego pierwotnego sposobu funkcjonowania, tylko działa według nowego wzorca. Przewlekły stres jest szczególnie nie wskazany dla małych dzieci.

Kiedy urlop wychowawczy nie wchodzi w grę

Rodzicom potrzebna jest pomoc w opiece nad dzieckiem. Obecny system narzuca kobiecie szybki powrót do pracy po urodzeniu dziecka. Młode matki boją się utraty pracy i są zmuszone oddać swoje maleńkie dzieci pod opiekę obcych osób. Ponadto nie należy zapominać o równowadze w rodzicielstwie – kobieta nie powinna decydować się na urlop wychowawczy, jeśli nie wynika on z jej potrzeby, np. bliskości, samorealizacji, przynależności, spokoju… Matka nie powinna poświęcać się dla dziecka, by później nie oczekiwać od niego wdzięczności za porzucenie kariery na rzecz jego wychowywania. Dziecko potrzebuje szczęśliwych, spełnionych i kochających rodziców! Jeśli rodzice czują, że równowaga ich rodziny została mocno zaburzona, warto pomyśleć o opiece zastępczej (opiekunka, systemy domowej opieki, opieka dzielona pomiędzy rodzicami). Dawniej o pomoc w opiece nad dzieckiem proszono babcie. Obecnie albo babcia jest daleko, albo pracuje. W efekcie rodzice są zalatani, dziadkowie zabiegani dziadków, a dzieci do późnych godzin przebywają w placówkach zastępujących dom.

Czy posyłać dziecko do żłobka?

Dziecko przez pierwsze trzy lata życia do prawidłowego rozwoju potrzebuje obecności stałego opiekuna w bezpiecznym i znanym mu otoczeniu. W żłobku potrafią często zmieniać się opiekunki, ponadto żadna z nich nie może skupić swojej uwagi wyłącznie na jednym dziecku, bo w tym samym czasie musi zajmować się grupą pozostałych maluszków. Dziecku trudniej jest zbudować bezpieczną więź, co może skończyć się zaburzeniami emocjonalnymi na całe życie (więcej o mechanizmie przywiązania możecie przeczytać w książce Johna Bowlby’ego Teoria przywiązania).

Wszystko co wydarzy się w pierwszych trzech latach życia, w tym kluczowym dla rozwoju wieku, zapisuje się w mózgu najmocniej.

Dziecko w domu z mamą ma poczucie bezpieczeństwa oraz długie dzieciństwo. Może spać rano do woli, może robić to, na co ma ochotę. Ma ono silną więź z matką, która zostaje mu na całe życie. Żłobek staje się już swojego rodzaju obowiązkiem.

Dzieci, których kształtowaniem przez pierwsze lata życia zajmują się mamy lub inni stali opiekunowie są pewniejsze siebie, mają wyższe poczucie własnej wartości, są bardziej empatyczne, mniej podatne na uzależnienia oraz bardziej ufne wobec siebie samych, jak i innych.

Myślicie o towarzyszach zabawy dla waszego dziecka? Małe dzieci (do 3-4 roku życia) najwięcej korzystają z kontaktów z 2-3 znanymi im rówieśnikami. Zapewnienie rozwoju społecznego maluszków sprowadza się więc do utrzymywania stałych kontaktów ze znajomymi posiadającymi dzieci w podobnym wieku lub dobrania niezmiennych towarzyszy z innego kręgu, np. z pobliskiego placu zabaw, czy najbliższego sąsiedztwa.

Na koniec jeszcze krótko o edukacji, która często podawana jest jako argument na rzecz posyłania dziecka do żłobka. Rzeczywiście w wieku przedszkolnym socjalizacja i stopniowa edukacja przez zabawę odgrywają ważną rolę w rozwoju dziecka. Niemniej w pierwszych trzech latach życia dzieci potrzebują przede wszystkim stałej, niezmiennej i indywidualnej opieki. Postęp techniki i cywilizacji nie wpłynął na ewolucję. Rozwój małych dzieci w dalszym ciągu przebiega tak samo, jak tysiące lat temu.

Nie jestem w stanie jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie: Czy posyłać dziecko do żłobka? To zależy… Znacie już moje stanowisko. Być może przeczytaliście coś więcej na temat teorii więzi. Niemniej rozumiem sytuację niektórych rodzin. Czasami po prostu “nie ma innego wyjścia”. Co wówczas? Co kiedy zdecydowaliście zapisać dziecko do żłobka? Myślę, że najlepszym co możecie wówczas zrobić dla siebie i dla waszego dziecka jest wybranie żłobka, który będzie miejscem bliskościowym, w którym dobrze znana będzie opiekunom idea rodzicielstwa bliskości, teoria więzi i znajomość psychologii rozwoju dziecka. Najważniejsze, by dziecko dalej pozostało dzieckiem, by były respektowane jego prawa, bo mogło się brudzić, uczyć przez doświadczenie, spać kiedy jest zmęczone, złościć, czy jeść rękoma jeśli tego potrzebuje. Traktowanie podmiotowe dziecka wydaje mi się podstawą udanej relacji dziecko-opiekun.

Chcesz skonsultować rozwój dziecka, a może potrzebujesz wsparcia w zakresie rodzicielstwa?