Niepożądany Odczyn Poszczepienny, w skrócie NOP definiowany jest przez Wikipedię jako każde zaburzenie stanu zdrowia, jakie występuje po szczepieniu, które może być wynikiem indywidualnej reakcji organizmu człowieka szczepionego na podanie szczepionki, błędu podania szczepionki, złej jej jakości bądź zjawisk od szczepienia niezależnych, a tylko przypadkowo pojawiających się po szczepieniu.

Odczyny poszczepienne możemy podzielić m.in. ze względu na czas wystąpienia objawów, na wczesne i późne odczyny poszczepienne. Wczesne odczyny poszczepienne, występują w ciągu pierwszych 48 godzin po szczepieniu. Późne odczyny poszczepienne to np. alergia lub choroba autoimmunologiczna. Wśród przyczyn globalnej pandemii alergii istotne miejsce, tuż obok nieprawidłowego żywienia i nadużywania leków, zajmują szczepienia. Badania immunologów oraz dane epidemiologiczne rozprzestrzeniania się alergii w krajach rozwijających się potwierdzają to przypuszczenie. Medycyna w obecnych czasach, posługująca się wyłącznie farmakologią, nie potrafi skutecznie leczyć alergii. Większość chorób alergicznych u dzieci przechodzi, na szczęście, samoistnie w okresie pokwitania, ale około 20% pozostaje, mogąc w przyszłości stanowić duży problem kliniczny.

Rozróżniamy ponadto trzy rodzaje NOP:

1. Odczyny miejscowe, np.:

• obrzęk, zaczerwienienie i bolesność,
• sącząca się przetoka nad węzłem chłonnym,
• ropień bakteryjny bądź jałowy oraz
• powiększenie węzłów chłonnych.

2. Odczyny ze strony ośrodkowego układu nerwowego, np.:

• encefalopatia,
• drgawki,
• poliomyelitis poszczepienne wywołane wirusem szczepionkowym (porażenie lub niedowład wiotki z objawami utrzymującymi się 60 lub więcej dni),
• zapalenie mózgu,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zespół Guillain-Barre (symetryczny niedowład o ostrym początku, gwałtownie postępujący z zaburzeniami czucia).

3. Inne niepożądane odczyny poszczepienne, np.:

• bóle stawowe, 
• wstrząs anafilaktyczny – natychmiast po podaniu szczepionki,
• gorączka powyżej 39°C,
• epizod hipotensyjno-hiporeaktywny (jest to charakterystyczny stan po szczepieniu DTP, w którym niemowlę przez pewien okres (10 minut do 36 godzin) ma obniżone ciśnienie tętnicze (stany hipotonii do zapaści naczyniowej włącznie), obniżone napięcie mięśniowe, nie przyjmuje posiłków i nie nawiązuje kontaktów z otoczeniem),
• nieutulony ciągły płacz (utrzymujący się powyżej 3 godzin płacz lub krzyk o znacznym nasileniu i wysokim tonie, pojawiający się przeważnie 6–18 godzin po szczepieniu),
• uogólnione zakażenie prątkiem BCG,
• małopłytkowość,
• posocznica, w tym wstrząs septyczny,
• zapalenie jąder oraz
• zapalenie ślinianek.

W Polsce lekarz ma obowiązek zgłosić niepożądane odczyny poszczepienne, choć de facto niestety rzadko kto to czyni.

Lista NOP, których zgłaszanie jest zalecane przez WHO:

24 godziny od szczepieniach:

• ostra reakcja nadwrażliwości,
• anafilaksja,
• nieutulony płacz,
• epizod hipotensyjno-hiporeaktywny,
• wstrząs toksyczny.

5 dni od szczepienia:

• ciężka reakcja miejscowa,
• posocznica,
• ropień w miejscu wstrzyknięcia (bakteryjny/jałowy).

15 dni od szczepienia:

• drgawki, włącznie z drgawkami gorączkowymi (6-12 dni w przypadku odry/MMR, 0-2 dni w przypadku DTP),
• Encefalopatia (6-12 dni w przypadku odry/MMR, 0-2 dni w przypadku DTP).

3 miesiące od szczepienia:

• ostre porażenie wiotkie (4-30 dni dla szczepionych OPV, 4-75 dni dla osób ze styczności),
• zapalenie splotu barkowego (2-28 dni po szczepionce zawierającej anatoksynę tężcową),
• trombocytopenia (15-35 dni po szczepieniu przeciwko odrze /MMR.

1-12 miesięcy od szczepienia BCG:

• zapalenie węzłów chłonnych,
• uogólnione zakażenia BCG,
• zapalenie kości i szpiku kostnego.

Bez limitu czasowego:

Przypadki zgonów, hospitalizacji lub inne ciężkie albo niezwykłe zdarzenia, które przez służby medyczne są uważane za związane ze szczepieniem.

Najczęstsze objawy występujące w poważnych NOP w danych grupach wiekowych:

Najczęstsze objawy występujące w innych niż poważne NOP w danych grupach wiekowych:

Niepożądane odczyny poszczepienne charakterystyczne dla poszczególnych szczepionek

Bibliografia:

Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A., Wakcynologia, wyd. 2, Biała Podlaska: Alfa Medica Press, 2007.

Podziel się swoim zdaniem zostawiając komentarz poniżej.